Pojęcie strategii zostało zaczerpnięte do języka nauk ekonomicznych z terminologii wojskowej. Według Słownika Języka Polskiego PWN wyraz ten ma dwa znaczenia: „dział sztuki wojennej obejmujący przygotowanie i prowadzenie wojny oraz poszczególnych jej kampanii i bitew” oraz bardziej ogólne, „przemyślany plan działań w jakiejś dziedzinie”.
Aby przejść do dalszych rozważań należy najpierw zastanowić się nad pierwszym z wymienionych znaczeń. W tym celu warto się zastanowić, jak by wyglądał przebieg kampanii wojennej bez znajomości wyszkolenia, morale, wyposażenia swoich oddziałów, bez znajomości terenu na którym toczą się działania wojenne oraz bez znajomości sił i ruchów przeciwnika. W skrajnej sytuacji mogłoby to doprowadzić do posłania w zimowych warunkach własnej piechoty ubranej w letnie mundury, pozbawionej wsparcia artyleryjskiego na kompanię czołgów. Wyniku takiego starcia można się domyślać.
Używając powyższej metafory autor chciał zwrócić uwagę na przygotowanie dokumentu strategicznego bez wcześniejszego ugruntowania go w aktualnych danych. Bez wcześniejszej analizy specyfiki i kontekstu działalności podmiotu, dla którego przygotowywana jest strategia, oraz bez precyzyjnego wyznaczenia celów strategii proces jej wdrażania może być równie nieskuteczny jak przytoczony przy-kład nieprzemyślanych działań wojennych. Wobec dynamiki życia społecznego strategia musi być opar-ta na informacjach odnoszących się do możliwie najbliższego okresu czasu.
Dane wykorzystywane do pisania strategii można podzielić na zastane i wywołane. Pierwsze z nich to dokumenty wytwarzane przez podmioty niezwiązane z zespołem przygotowującym strategię. Autorem takich materiałów może być sam podmiot zlecający badanie jak również instytucje działające w obsza-rze jego funkcjonowania, do danych zastanych można również zaliczyć materiały prasowe, fotografie, dane statystyczne. Przykładowo, podczas przygotowania strategii dla jednostki samorządowej mogą być analizowane tworzone przez tę jednostkę akty prawne, starsze strategie, materiały Głównego Urzę-du Statystycznego, prasa lokalna.
Zaletą materiałów zastanych jest niewielki koszt ich analizy i niewielki nakład pracy konieczny dla ich pozyskania. Problemy mogą generować inne cechy tych materiałów. Po pierwsze, powstały one przed okresem rozpoczęcia przygotowania strategii, co oznacza, że dane, na których były oparte mogą być już nieaktualne. Po drugie, dokumenty zastane zostały przygotowane najczęściej w innym celu, stąd rzadko mogą być w całości wykorzystane w powstającej strategii. Jakość materiałów może być wysoka w sensie poprawności metodologicznej ich przygotowania, jednak wyłącznie w kontekście celu dla jakiego powstały. Mogą być więc niedostosowane do potrzeb strategii. Trafność odpowiedzi na pytania badawcze w strategii może być niska. Używając jeszcze raz metafory militarnej można sobie wyobrazić sytuację, w której strategia kampanii jest przygotowywana na podstawie planów sprzed 20 lat, kiedy to ukształtowanie terenu, technika wojskowa i przeciwnik odstawały od współczesności.
Dane wywołane stanowią znacznie lepszą podstawę dla przygotowania strategii. Do danych wywoła-nych można zaliczyć informacje zgromadzone podczas wywiadów, bez względu na to, czy mają one charakter ilościowy czy jakościowy, standaryzowany, niestandaryzowany, czy mają formę wywiadu indywidualnego czy też grupowego. W przeciwieństwie do analizy dokumentów zastanych prowadząc badania tego typu badacz może dokładnie sprecyzować, jaki rodzaj informacji jest mu potrzebny i w jaki sposób je pozyskać. Dane wywołane mają więc dwie zasadnicze przewagi nad danymi zastanymi. Po pierwsze, pozwalają precyzyjnie zebrać potrzebne dane, bowiem twórcy dokumentu wiedzą, jakie in-formacje są niezbędne do jego przygotowania. Po drugie, badania empiryczne pozwalają uzyskać ma-teriały aktualne. Wsparcie tej tezy można znaleźć w literaturze naukowej. Andrzej Szromnik (2010) pisze, że potrzeby i pragnienia mieszkańców zmieniają się zwłaszcza w dłuższej perspektywie czasowej, stąd należy je systematycznie poddawać badaniom marketingowym.
Podsumowując powyższe rozważania należy stwierdzić, że o ile strategie można oprzeć na wszelkich dostępnych materiałach, jedynie wykorzystanie materiałów empirycznych, zebranych w drodze szeroko zakrojonych badań pozwala stworzyć strategię dostosowaną do faktycznych potrzeb zleceniodawcy. Jest prawdą, że konieczność realizacji badań generuje dodatkowe koszty, jednak cena dokumentu stra-tegii, powstałego w oparciu o materiały nieaktualne i nie do końca odpowiadające celom strategii może być ostatecznie znacznie wyższa.
Autor: Dominik Porczyński, Exacto Sp. z o.o.
Grafika: Freepik
